۲۴تیربه‎روایت‎تاریخ؛ درگذشت آنتون چخوف (۱۹۰۴ م)

• درگذشت آنتون چخوف (۱۹۰۴ م)
امروز سالروز درگذشت «آنتون چخوف anton chekhov» داستان نگار و نمایشنامه نویس بلند آوازه قرن ۱۹ روسیه (و جهان) است كه ۱۵ جولای ۱۹۰۴ در ۶۴ سالگی فوت شد . وی یك پزشك بود و برای تهیدستان یك كلینیك رایگان دایر كرده بود كه خود در آنجا طبابت می كرد. مهارت چخوف عمدتا در نگارش داستان‌های كوتاه است. او گفته است كه ساده نویسی را از «تولستوی» یادگرفته و می كوشد كه در نوشته هایش چیزی بیاموزد و بشررا راهنمایی کند. فلسفه او در زندگی «شادزیستن» است و احساس شادی كردن را نعمتی بزرگ خوانده است، زیراکه عمر انسان محدود و پیری که از آن گریزی نیست دورانی سخت است که نباید گذارد نامطبوع باشد. بزعم چخوف؛ اگر بشر از جوانی، درست راهنمایی شود زندگانی مطلوب و بدون دغدغه خواهد داشت. مدیران جامعه نقشی بزرگ در تامین سعادت و شادزیستن اتباع دارند لذا حکمران کل (رئیس کشور) در انتخاب آنان باید جنبه‌های مختلف را درنظر بگیرد. (در آن زمان روسیه انتخابات نداشت که چخوف به مشارکت و رای مردم در انتخاب مقامات کشور اشاره کند). ایوانف، مرغ دریا، عمو وانا، سه خواهر و باغ گیلاس از جمله داستان‌ها و نمایشنامه‌های چخوف هستند.

• مهاجرت علما و مردم تهران به قم و آغاز هجرت كبری در جریان نهضت مشروطه (۱۲۸۵ ش)
در ادامه نهضت مشروطه، پس از آن كه خواسته‏‌های علما و مردم در مورد تاسیس عدالت خانه و اجرای قوانین اسلام و… عملی نشد، علما تصمیم گرفتند كه به قم مهاجرت نموده و در حرم حضرت معصومه(س) تحصن كنند. درنهایت در ۲۴ تیر ۱۲۸۵ شمسی برابر با ۲۳ جمادی الاول ۱۳۲۴، حضرات آیات سید محمدطباطبایی و سید عبداللَّه بهبهانی در رأس یك گروه هزار نفری به سوی قم حركت كردند و مهاجرت كبری را شروع نمودند. همچنین شیخ فضل‏‌اللَّه نوری، سه روز بعد با فراهم آوردن جمعیت بسیار زیاد، از تهران به قم هجرت نمود. این مهاجرت، موجی از یك قیام در سراسر كشور ایجاد كرد و علمای بزرگ زمان از قبیل آقانجفی اصفهانی و آخوند ملاقربانعلی زنجانی از روحانیون مشهور و متنفذ اصفهان و زنجان، به این تحصن پیوسته و روحانیون سایر شهرها با تلگراف‏‌های متعدد، در انجام خواسته متحصنین قم پافشاری نمودند. در جایی كه نهضت در اوج پیروزی قرار داشت و مظفرالدین شاه قاجار هم خواسته رهبران نهضت را پذیرفته بود، به واسطه دست‏های مرموزی كه در جریان بود، اولین انحراف نهضت آشكار شد و عده‏‌ای از مردم، ناآگاهانه به سفارت انگلیس پناهنده شدند و در حیاط سفارت تحصن كردند. تحصُّن بیش از بیست هزار نفر از مردم در سفارت انگلستان، هرچند در ظاهر به بهانه حفظ جان مردم صورت می‏‌گرفت ولی در واقع نوعی تعدّی از احكام اسلامی بود كه استعمار پیر به دنبال آن بود. این انحراف بعدها تا آنجا كشیده شد كه شیخ فضل‏‌اللَّه را كه خود، از رهبران مشروطه به شمار می‌‏رفت، به دلیل مخالفت با مشروطه غیرمشروعه، به جوخه دار سپردند. سرانجام بر اثر فشار متحصنین، مظفرالدین شاه تمامی خواسته‏‌های آنان را پذیرفت و در ۱۴ مرداد ۱۲۸۵شمسی، طی فرمانی، ضمن عزل عین‌‎‏الدوله، صدر اعظم مستبد خود، دستور برگزاری انتخابات و تشكیل مجلس شورا را صادر كرد. در نهایت علما و مردم متحصن در قم، ده روز بعد از امضای فرمان مشروطه، با احترام به تهران بازگشتند.

• روزی که محمد على شاه قاجار در میهن خود، به سفارت روسیه پناهنده شد! (۱۲۸۸ ش)
۲۴ تیر ماه ۱۲۸۸ (۱۵ جولای ۱۹۰۹) شهر تهران پس از یک روز جنگ خیابانی به دست افراد مسلح بختیاری، گیلان و مجاهدین مشروطیت افتاد و محمدعلی شاه قاجار پس از اطلاع از آن، با خانواده اش به ساختمان تابستانی سفارت روسیه در زرگنده قلهک پناهنده شد. وی قبلا در سلطنت آباد مستقر شده بود و با اینکه هنوز پانصد قزاق و تعدادی توپ در اختیار داشت تصمیم به تحصّن در سفارتخانه خارجی گرفته بود. به تفسیر برخی از مورخان، محمدعلی شاه با تحصّن در ساختمان تابستانی سفارت روسیه، پناهنده شدن به بیگانه را بر مذاكره با سران مخالفان و پذیرفتن شرایط آنان ترجیح داد كه در «تاریخ» به عنوان اقدامی حقارت آمیز ثبت شده است. همزمان، سایر مقامات نزدیک به او نیز به سفارتخانه ها پناه بردند. چون (ظاهرا!) سفارتخانه‌های روسیه و انگلستان برای همه متقاضیان تحصّن جای نداشتند به مقام‌های اضافی، هرکدام یک پرچم این دو دولت داده شد تا بر بالای خانه‌هایشان نصب کنند که کسی متعرضشان نشود. این وضعیت نیز یک لکه ننگ بر تاریخ ایران اضافه کرده است.
سفیران روسیه و انگلستان سپس به طور جداگانه و با لحنی متفاوت از سردار اسعد و سپهدار تنکابنی فرماندهان نیروهای فاتح تهران خواستند که به زد و خورد پایان دهند و مسئله را از راه مسالمت حل کنند. فاتحان تهران خواستار تسلیم سرهنگ لیاخوف (فرمانده روس نیروی قزاق مستقر در تهران كه مجلس را به توپ بسته بود) شدند که موافقت شد و لیاخوف به فاتحان تهران مراجعه کرد و تامین خواست. دو روز بعد یک شورای عالی ۲۸ نفری تشکیل و همان روز محمد علی شاه را به دلیل پناهنده شدن در خاک وطن به سفارتخانه خارجی، از سلطنت خلع و پسر ۱۲ ساله او احمد میرزا را به سلطنت برداشت و چون او هنوز طفل بود؛ قرار شد که عضدالملک «ایلخان قاجار (رئیس وقت ایل مغول تبار قاجار)» نیابت سلطنت را بر عهده گیرد. این ایل به روش مغول‌های قرون ۱۲ ـ ۱۴، هنوز «ایلخان» داشت!. احمد میرزا در آن لحظه با پدرش در سفارت روسیه بود که از آنجا به کاخ سلطنتی انتقال یافت. همه این ماجرا نتیجه رقابت استعماری روسیه و انگلستان بود که روسیه از محمدعلی شاه و انگلستان از مجلسیان حمایت می‌کردند.

• زادروز نقاش بلند آوازه هلندی (۱۶۰۶ م)
رامبرانت Rembrandt Harmenszoon van Rijn نقاش شهیر قرن ۱۷ میلادی ۱۵ جولای ۱۶۰۶ در «لیدن» هلند به دنیا آمد و ۶۳ سال عمر كرد. وی كه چهارم اکتبر ۱۶۶۹ درگذشت و بیشتر عمر خودرا در آمستردام بسربرده بود شاهكارهای هنری بی مانند از خود برجای گذارده است كه پورتره خودش یكی از آنهاست. رامبرانت در بكار بردن سایه ـ روشن در نقاشی نبوغ داشت. وی در اسیدکاری (ساخت تصویر روی فلز با استفاده از اسید printmaking) که پدر گراورسازی امروز است مهارت داشت.

• تولد “نیكولا دو مالبرانش” عالم علوم الهی و فیلسوف معروف فرانسوی (۱۶۳۸ م)
نیكولا دو مالْبِرانْشْ، فیلسوف فرانسوی در ۱۵ ژوئیه ۱۶۳۸میلادی در پاریس به دنیا آمد. وی از جوانی به تحصیل فلسفه پرداخت اما چون از بحث‏‎های پیچیده آن در باب موضوعات مشكوك و نامعلوم مابعدالطبیعی دلش گرفت، به علم الهیات كه معلمان آن، برای مشكلاتش جواب قاطع‏‎تری داشتند، روی آورد. از این رو به سلك كشیشان درآمد و در صنف خطیبان دینی قرار گرفت. مالبرانش به ظاهر، عقاید آنها را به عنوان حقیقت محض می‏‎پذیرفت و حال آن كه در دل، كاملا به آنچه مجبور به پذیرفتنش بود، اعتقاد نداشت. وی در ۲۶ سالگی با دكارت آشنا شد و به مدت سه سال به مطالعه آثار این فیلسوف هم‏وطنش پرداخت. مالبرانش پس از خواندن آثار دكارت، از الهیات دست كشید و بار دیگر به فلسفه روی آورد. وی تحت تاثیر دكارت، كتاب جستجوی حقیقت را نگاشت. مالبرانش در این كتاب، مانند دكارت از شك آغاز كرد و به حقیقت ختم نمود. وی بر این عقیده بود: پیش از آن كه چیزی را مشاهده كنی بدان ایمان نیاور، اما هنگامی كه مشاهدات تو، عقل تو را به سوی حقیقت رهنمون گشت در ایمان، متزلزل مباش. به عبارت دیگر، عقل ما نتیجه معقولِ مشاهدات حواس ماست، و همین عقل كه حاصل مشاهدات حواس است، راهنمای ما بدین حقیقت است كه همه مخلوقات در خداوند وحدت می‏‎یابند. از اینجا معلوم می‏‎شود كه عقل، راهنمای ما به قبول ایمان و ایمانْ راه وصول و درك خداوند است. مالبرانش هیچ علتی را به جز خدا قبول ندارد و اراده بشر را بی‏‎فایده می‎‏داند و می‏‎گوید هیچ چیز بدون اراده خداوند انجام‏‎پذیر نیست. او هم‏چنین با اعتقاد به افكار افلاطون، تحت تاثیر وی نیز قرار گرفت. از این جهت او را افلاطونی، مسیحی، می‏‌نامیدند. مالبرانش یكی از فلاسفه بزرگ فرانسه محسوب می‏‎شود كه قائل به وحدت وجود و منكر ارتباط عقل و ماده بود. نیكولا دو مالبرانش سرانجام در دهم فوریه ۱۷۱۵میلادی در ۷۷ سالگی درگذشت.

• تولد “پیر ژوزف پرودون” فیلسوف و نظریه‎‏پرداز فرانسوی (۱۸۰۹ م)
پيِر ژوزف پرودون، یكی از متفكرین و صاحب‎نظران فرانسوی در امور سیاسی و اجتماعی، در ۱۵ ژوئیه ۱۸۰۹میلادی در خانواده‎‏ای فقیر در شهر بزانسون فرانسه به دنیا آمد. وی پس از طی تحصیلات متوسطه و دانشگاه، جزوه‎‏ای تحت عنوان “مالكیت چیست” منتشر كرد كه باعث شهرت او شد. پرودون معتقد بود كه كارگر و كارفرما باید با رعایت تساوی مقدار محصول و مزد، و فروشنده و خریدار با ملاحظه تساوی قسمت محصولات، یك‏دیگر را كمك كنند تا جامعه سعادتمند شود. او در سال ۱۸۴۶ كتابی به نام “نظام تناقض اقتصادی یا فلسفه فقر و بیچارگی” منتشر نمود و به دلیل تندی و جسارت نوشته‏‎هایش، به سه سال حبس محكوم شد. پرودون زندگی بسیار ساده‎‏ای داشت و به اصول اخلاقی پای‏بند بود. وی ایمان محكمی به حیثیت و آزادی مردم داشت و با هر فرضیه و نظری كه شخصیت فرد را از میان بردارد و از پیشرفت آزادانه او و ابتكاراتش جلوگیری كند، به سختی مخالفت می‏‎كرد. از این رو بود كه با سن سیمون، فیلسوف فرانسوی و كارل ماركس، نظریه پرداز آلمانی و عقاید آن‏ها مخالفت می‏‎ورزید. پرودون بر این باور بود كه جامعه باید از اتحادیه كوچكی تشكیل شود كه با هم پیوستگی داشته باشند و امور آن‏ها به نحوی اداره گردد كه نیازی به حكومت پیدا نكنند. وی به مسئولیت اخلاقی افراد اهمیت بسیار می‏داد و می‏‎گفت، هر انضباطی كه به مردم تحمیل گردد اشتباه است. او اولین كسی است كه لفظ آنارشی یا اغتشاش و هرج و مرج را به كار برد ولی نه به معنی انقلابی آن، بلكه بدین معنی كه آنارشی و مردم بدون حكومت، كامل‏ترین سازمان اجتماعی بشر می‎‏باشد زیرا مدعی بود كه حكومت هر فرد بر دیگری، به هر شكل و طریق كه باشد، ظلم و ستمگری محسوب می‎‏شود. ژوزف پرودون سرانجام در ۱۶ ژانویه ۱۸۶۵میلادی در ۵۶ سالگی درگذشت.

• تولد “گوتفرید كلر” شاعر و داستان‏‌نویس بزرگ سوئیسی (۱۸۱۹ م)
گوتفرید کلر شاعر و داستان‏نویس برجسته سوئیسی در تاریخ ۱۹ جولای سال ۱۸۱۹ میلادی در زوریخ به‌دنیا آمد و در کودکی پدرش را از دست داد. کلر در آغاز به هنر نقاشی شوق فراوان نشان داد و با کمک مالی مادر به مونیخ آلمان رفت تا کار هنری را آغاز کند. پس از دو سال، از نقاشی سرخوردگی یافت و استعداد خود را برای ادامه کار کافی ندانست. در بازگشت به زوریخ، علاقه به سیاست او را به محیط مهاجران سیاسی آلمانی کشاند و ذوق شاعری و نویسندگی را در او بیدار کرد. کلر در سال ۱۸۴۶میلادی، نخستین دیوان کوچک خود را انتشار داد که رنگ میهن‏‌پرستانه داشت و موجب شد که شاعر از طرف دستگاه حکومت، بورس تحصیلی دریافت نماید. اما وی در دانشگاه تحت نظر برخی استادان خود، به استواری عالم دنیوی و بی‏‎ایمانی به خدا روی آورد. وی سپس راهی برلین در آلمان گردید و در طی اقامت پنج ساله در آن شهر، معلومات خود را وسعت بخشید. پنج سال اقامت در برلین نه‌ تنها از نظر خلق آثار برای کلر زندگی پرثمری بود، بلکه در سراسر زندگی او نیز اثری عمیق به‌جای نهاد و درباره مسائل اجتماعی تجربه بسیاری برایش فراهم آورد که همه آن‌ها در آثارش با لحنی انتقادی و آموزنده و در عین حال طنزآمیز نمودار شده است. کلر در طی سال‏‌های بعد با انتشار چندین رمان موفق، به شهرت فراوانی دست یافت و احترام بسیاری پیدا کرد. برخی از آثار وی به‌ویژه مجموعه داستان‏‌های «مردم زلدویلا»، آینه منعکس‌کننده دنیای واقعی است که از نظر ترسیم چهره‏‌ها، بسیار طبیعی و ستودنی جلوه می‌‏کند و از نظر اخلاقی و روحی با طنزی لطیف و پرجاذبه همراه است. این اثر از پیروزی بسیاری برخوردار گشت و شهرت کلر را از مرزهای ادبی آلمان فرا‌تر برد. وی در رمان «مردم زلدویلا» به‌وسیله هجوی آمیخته با حسن نیت، با عشق به میهنش، معایب و نقایص اخلاقی هموطنانش را بیان می‌‏کند و در ضمن ادراک خود را از زندگی، فلسفه و مذهب آشکار می‌‏سازد. کلر در رمان «هفت افسانه»، با زبان طنز هم عالم مسیحیت را به مسخره گرفته و هم دنیای کفر و الحاد را و عقیده خود را مبنی بر نمای غیرروحانی و دنیوی مذهب و رهایى از قید کشیشی ابراز داشته است. کلر پانزده سال نیز تحت ‌عنوان فرماندار یکی از ایالت‏‌های سوئیس به خدمت پرداخت که در این دوران از میزان فعالیت‌‏های ادبی وی کاسته شد. به‌طور کلی، اشعار جوانی کلر تحت تأثیر شعرهای عامیانه قرار گرفته که غالباً برای آن‌ها آهنگ ساخته شده و جزو فرهنگ ملی گشته است. اشعار دوره‏‌های بعد بیش‌تر جنبه فلسفی دارد و اندیشه او را بیان می‌‏کند. کلر در طنز استاد است و گرچه شهرت او بیش‌تر در داستان‏‌نویسی بود، اشعار وی نیز مورد ستایش فراوان قرار گرفته است. کلر از بزرگ‏‌ترین شخصیت‏‌های ادبی آلمانی‌زبان سوئیس در قرن نوزدهم میلادی است که آثارش بیش از دیگران خواننده داشته و نفوذش تا امروز در نویسندگان کشورش باقی مانده است. رمان‏‌هایی هم‏چون «مارتین زالاندر»، «داستان‏‌های زوریخ» و «دیوان جدید» و «دیوان کامل» از دیگر از آثار کلر هستند. گوتفرید کلر سرانجام در ۱۵ جولای ۱۸۹۰میلادی در سن هفتاد و یک سالگی درگذشت.

• ترور روحانی مجاهد آیت‌اللَّه “سیدعبداللَّه بهبهانی” یكی از سران اصلی مشروطیت (۱۲۸۹ ش)

• وثوق الدوله اعلامیه‌ای انتشار داد. در این اعلامیه به سفر قریب الوقوع احمدشاه به اروپا اشاره شده بود. در اعلامیه مدت مسافرت شاه شش ماه تعیین گردیده بود. (۱۲۹۸ ش)

• توقيف‌ نشريه‌ راه‌ نجات‌ به‌ دستور دولت‌ موقت‌ (۱۳۱۳ ش)

• انتشار روزنامه‌ عالم‌ ” ارگان‌ حزب‌ احرار ايران‌” (۱۳۲۳ ش)

• دکتر هوشنگ نهاوندی به جای دکتر علینقی عالیخانی به ریاست دانشگاه تهران برگزیده شد. (۱۳۵۰ ش)

• وزارت امور خارجه کلیه گذرنامه‎های دانشجویی را لغو کرد تا تدریجاً به جای آن گذرنامه عادی بدهد. (۱۳۵۲ ش)

• دکتر محمدرضا عاملی تهرانی از قائم مقامی حزب رستاخیز استعفا کرد و دلیل استعفای خود را عدم توجه حزب به خواسته‎های مردم عنوان کرد. (۱۳۵۷ ش)

• سالروز تولد مارگارین كه به كره نباتی نیز معروف است، ۱۵ جولای سال ۱۸۶۹ توسط «موریه» فرانسوی اختراع شد. پژوهشگران پزشکی اخیرا مصرف آن را برای کسانی که سطح کلسترول خون آنان بالا است منع کرده‌اند. (۱۸۶۹ م)

• لغو قانون‌ تبعيد مجرمان‌ سياسی به‌ سيبری، توسط پادشاه‌ روسيه‌ (۱۹۰۰ م)

• گشایش‌ کنفرانس‌ بین‌‌المللی برای‌ جلوگیری‌ از اعمال‌ سفید پوستان‌ در پاریس‌ (۱۹۰۲ م)

• سرکوب‌ انقلاب‌ بوميان‌ آفريقاي‌ غربی، مستعمره‌ پرتقال‌ (۱۹۰۲ م)

رویدادها

• ۱۳۵۴ – آغاز پروژه آزمایشی آپولو-سایوز.
• ۱۳۸۸ – سقوط هواپیمای مسافربری مسیر تهران-ایروان در حوالی قزوین و کشته شدن همهٔ ۱۶۸ سرنشین آن.

زادروزها

• ۱۳۲۴ – عطا صفرپور، بازیگر، نویسنده و گارگردان ایرانی تئاتر
• ۱۳۶۱ – میلوراد یانوش، بازیکن فوتبال اهل صربستان
• ۱۳۶۴ – محسن ایران‌نژاد، بازیکن فوتبال اهل ایران

درگذشت‌ها

• ۱۳۸۸ – لِوُن داویدیان از سیاستمداران ارمنی-ایرانی و نمایندگان اقلیت‌های دینی مجلس شورای اسلامی در پی سانحه سقوط هواپیمای مسافربری مسیر تهران-ایروان. (زادروز ۱۳۲۳)
• ۱۳۸۸ – عبدی یمینی، آهنگساز، تنظیم کننده و نوازنده نامدار و برجستهٔ ایرانی در پی سانحه سقوط هواپیمای مسافربری مسیر تهران-ایروان. (زادروز ۱۳۳۲)
• ۱۳۹۱ – مهتاب نوروزی، سوزن‌دوز ایرانی.